ՄՈՒՇԵՂ ԻՇԽԱՆ

Հնվ 2, 2021 | Հայ մեծեր

1914-1990

Լիբանանահայ բանաստեղծ, արձակագիր, թատերագիր, գրաքննադատ, մանկավարժ:

Ծնած է 1914-ին Սիվրիհիսարի մէջ (Թուրքիա): Մահացած է Պէյրութի մէջ 1990-ին:

Բուն անունով Մուշեղ Ճենտէրէճեան:

1915-ին ընտանեօք կ՛աքսորուին Տէր Զօր: 1918-ին կը վերադառնան ու 1923-ին կը փոխադրուին Դամասկոս: 1928-ին կ՛աւարտէ Դամասկոսի Ազգ. Վարժարանը:

1928-1930 Կիպրոսի Մելգոնեան հաստատութեան մէջ կ՛աշակերտէ Յակոբ Օշականին:

1935-ին Լեւոն Շանթի եւ Նիկոլ Աղբալեանի հմնած Պէյրութի ճեմարան: 1938-1940 ին Պելճիքա, Պրիւքսէլի համալսարանին մէջ կը հետեւի մանկավարժութեան եւ գրականութեան:

1941-1951 կը խմբագրէ Ազդակ օրաթերթը: Ճեմարանին մէջ կը դասաւանդէ հայ գրականութիւն: Երեւանի մէջ Թիւ 5  հիմնական դպրոցը կը կոչուի իր անունով:

Իր գրական գործերէն են.

Տուներու երգը – 1936, Հայաստան – 1946, Կեանք ու երազ – 1949

Ոսկի աշուն – 1963, Տառապանք — 1968

Իսկ թատերգութիւններէն յիշենք.

Մեռնիլը որքան դժուար է, Սառնարանէն ելած մարդը, Կիլիկիոյ Արքան

Հացի եւ լոյսի համար, Հացի եւ Սիրոյ համար, Մնաս բարով մանկութիւն եւ այլն:

Իր բանաստեղծութիւններէն շատ սիրուած են եւ յաճախ արտասանուած բեմերէն՝

«Հայ մամիկին աղօթքը» եւ «Նամակ Կաղանդ Պապային:»

ՍԻՄՈՆ ՍԻՄՈՆԵԱՆ

Դկտ 1, 2020 | Հայ մեծեր

1914 Այնթապ-1986 Պէյրութ

Սփիւռքահայ գրագէտ, հրապարակագիր, խմբագիր, ուսուցիչ:

Սասունցի ծնողներու զաւակ, ծնած է Այնթապ, ուր նաեւ ստացած է իր նախնական ուսումը, ապա 1921-ին տեղահանուած են ընտանեօք եւ կայք հաստատած Հալէպի մէջ, ուր շարունակած է իր ուսումը: Ապա անցած է Լիբանան եւ Անթիլիասի կաթողիկոսութեան դպրեվանքին մէջ շարունակած է ուսումը, ուր ապագային դասաւանդած է գրաբար եւ հայ մատենագիտութիւն:

Պէյրութի մէջ բացած է իր սեփական «Սեւան» տպարան-հրատարակչատունը: Այս տպարանէն լոյս տեսած են որակաւոր գրական եւ պատմական գիրքեր, յատկապէս իր հեղինակած Հայոց Պատմութեան եւ Հայերէնի դասագիրքերու շարքերը:

Հիմնած է «Սփիւռք» շաբաթաթերթը, որ դարձած է ընթերցող հասարակութեան սիրելի թերթը իր հայրենասիրական խմբագրականներով եւ գրական ստեղծագործութիւններով, մասնաւորաբար նոր սերունդին յատկացուած գրական էջով՝ «Սփիւռք Գարուն» խորագրով, որուն մասնակիցներէն քանիներ ապագային դարձան որակաւոր գրողներ:

«Սփիւռք» շաբաթաթերթին մէջ յաճախ անդրադարձած է Արցախին եւ Նախիջեւանին ու պահանջած, որ անոնք վերադառնան Հայաստանին: Յաճախակի հրատարակած այսօրինակ յօդուածներուն պատճառով Խորհրդային իշխանութիւնները արգելք դրած են իր Հայաստան այցելութեան:

Իր Սասունցիի արմատները զինք մղած են որ իր պատմուածքներուն հերոսները մեծամասնութեամբ ըլլան սասունցիներ:

Իր գործերէն յիշենք «Խմբապետ Ասլանի աղջիկը», «Լեռնականներու վերջալոյսը», «Սիփանայ քաջեր», «Լեռ եւ ճակատագիր», «Անժամանդրոս» եւ այլն:

Իր մահէն առաջ իր տպարանէն լոյս ընծայեց մեծածաւալ քարտէսը պատմական Հայաստանի: Օր մը երբ զինք կ՛այցելէին ծանօթ գրողներ, անոնց ներկայութեան քարտէսը գետին կը փռէ ու վրան կը պառկի ըսելով «Ահա՛ ես իմ Հայաստանիս մէջ եմ»:

Սիմոնեանի մտերմութիւնը վայելած եմ յաճախ եւ ունկնդրած իր համով-հոտով պատմութիւններն ու յուշերը:

Ս. Սիմոնեան մահացաւ 1986-ին:

Յ. Մ.

ՄԿՐՏԻՉ ՊԷՇԻԿԹԱՇԼԵԱՆ

Նյմ 2, 2020 | Հայ մեծեր

Արեւմտահայ բանաստեղծ եւ թատերագիր, ծնած է Պոլիս 1828-ին եւ մահացած 1868-ին: Կը նկատուի Արեւմտահայ Զարթօնքի շրջանի առաջին ռահվիրաներէն: Նախակրթութիւնը Պոլսոյ մէջ ստանալէ ետք, ուսանած է Իտալիոյ Մուրատեան վարժարանին մէջ: Վերադարձած է Պոլիս եւ ծաւալած հասարակական գործունէութիւն: Եղած է հիմնադիրը «Համազգեաց» ընկերութեան: Ունեցած է մանկավարժական-հայրենասիրական լայն գործունէութիւն, յատկապէս օտարախօս հայ մանուկներուն հայերէն սորվեցնելով: Գրած է գրաբարախառն հայերէնով:

Իր նշանաւոր «Մահ քաջորդւոյն» բանաստղծութենէն քանի մը տուն կը ներկայացնեմ, որոնք շատ նշանակալից են պատերազմի այս օրերուն:

Յ. Մ.

…

«Կարմիր կայլակք ցայտին վէրքէս,

Սակայն, մա՛յր իմ, նայէ չորս դին,

Զարիւնռուշտ թուրքերն տե՛ս,

Հազարներով փռուած գետին,

Կերաւ զանոնք սուր մեր, ու դուն

Ուրախ լուրեր տար ի Զէյթուն:

Մռնչեցին ինչպէս վիշապ,

Ու մեր վրայ յարձակեցան,

Ո՜վ հայրենիք, ի սուր, ի բոց,

Քու համար մեր սիրտք վառեցան,

Կարմիր ներկան ձորք մեր՝ ու դուն

Ուրախ լուրեր տար ի Զէյթուն:

Ու ծափ զարկին մեր հարց ոսկերք,

Զի չէ մեռած հայոց կրակ,

Ու ցնծացին այնչափ զոհեր,

Զի լուծաւ վրէժ յարեան վտակ,

Խնդաց Մասիս, մա՛յր իմ, եւ դուն

Ուրախ լուրեր տար ի Զէյթուն»…